Sektori financiar po përballet mirë me rreziqet nga kriza e koronës dhe është gati t'iu përgjigjet edhe sfidave të ardhshme

Shkup, 27 gusht 2021 

Sektori i brendshëm financiar në tërësi deri më tani është përballur mirë me rreziqet e pandemisë dhe është gati t'iu përgjigjet sfidave edhe në të ardhmen. Rimëkëmbja graduale e ekonomisë, e cila është në vijim, kontribuon pozitivisht në stabilitet dhe zbut rreziqet sistemike. Megjithatë, pasiguria vazhdon të jetë prezente, prandaj është e rëndësishme që institucionet financiare të vazhdojnë të jenë vigjilente dhe të mbajnë nivele të përshtatshme të kapitalizimit dhe likuiditetit.

Këto janë disa nga konstatimet në Raportin për Stabilitet Financiar në Republikën e Maqedonisë së Veriut për vitin 2020, i cili u miratua dje nga Këshilli i Bankës Popullore në një sesion të rregullt.

Siç është konstatuar në Raport, pavarësisht efekteve të theksuara të pandemisë, rreziqet që lidhen me sektorin "amvisëri" mbetën të kontrolluara, ku ndikuan masat për të zbutur efektet në tregun e punës dhe për të ruajtur të ardhurat e disponueshme të amvisërive. Rritja e pasigurisë dhe masat për kufizim të lëvizjes kanë çuar në një rënie të konsumit personal dhe rritje të kursimeve, të cilat amvisëritë i kanë drejtuar kryesisht te bankat. Edhe në vitin 2020, borxhi i amvisërive ishte i moderuar dhe bazohej kryesisht në kredi nga bankat vendase. Është e rëndësishme që amvisëritë ruajtën aftësinë për të shlyer në mënyrë të rregullt borxhin, gjë që ka ndihmuar në ruajtjen e cilësisë së portofolit të kredive të bankave.

Borxhi i sektorit të korporatave u rrit në vitin 2021, por ai mbetet i moderuar dhe nën pragun e cenueshmërisë të përcaktuar në përputhje me qasjen e Komisionit Evropian. Sidoqoftë, duhet kujdes për shkak të kohëzgjatjes së pandemisë, e cila mund të ndikojë në përkeqësimin e performancës financiare të sektorit. Ky segment u përball me rënien e të ardhurave dhe zvogëlimin e përfitimit, por masat e marra në përgjigje të pandemisë lehtësuan presionin e goditjes së likuiditetit dhe parandaluan që ai të mos transmetohet në aftësinë paguese të sektorit. Me këtë u zvogëlua gjasa e rrezikut të kredisë në bilancet e kreditorëve vendas, kryesisht të bankave. Në fakt, edhe gjatë pandemisë, sektori i korporatave rriti kapitalin e tij, i cili mbështeti rritjen e financimit të borxhit pa rritur nivelin e borxhit të shprehur si raport midis borxhit dhe kapitalit (levave financiare). Një pjesë e konsiderueshme e borxhit të kompanive është me komponent valutore dhe norma interesi të ndryshueshme, e cila thekson ekspozimin ndaj rrezikut të tregut dhe rrezikut të monedhës, por është i kufizuar për shkak të strategjisë së kursit të qëndrueshëm të këmbimit. Pandemia e KOVID-19 mbetet burimi kryesor i rreziqeve për sektorin e korporatave edhe në periudhën e ardhshme. Në këtë kontekst, rreziqet janë më të theksuara për subjektet me nivel më të lartë të borxhit dhe të cilat nuk do të jenë në gjendje të përshtatin funksionimin me kushtet e vendosura nga pandemia.

Siç vërehet në raportin e miratuar, lidhja ndër-sektoriale e segmenteve institucionale të sistemit financiar dhe mundësia e transmetimit të rreziqeve nga një segment në tjetrin janë të ulëta.

Sektori bankar ka ruajtur stabilitetin dhe sigurinë në operacionet e tij, thuhet në raport. Kështu, ai shënoi rritje të aktiviteteve dhe kontribuoi në zbutjen e pasojave ekonomike të krizës së koronës. Rritjen e burimeve të financimit, e nxitur kryesisht nga rritja e depozitave të amvisërive, bankat e përqëndruan në huadhënien e zgjeruar për sektorin privat, kryesisht për amvisërit, por edhe për sektorin e korporatave. Aftësia paguese e sistemit bankar është e qëndrueshme dhe është përmirësuar më tej, ashtu si edhe likuiditeti. Cilësia e portofolit kreditor u ruajt, duke ruajtur më tej kreditë me probleme në nivel relativisht të ulet.

Raporti thekson se sjellja e kujdesshme e vetë bankave luan një rol të rëndësishëm në gatishmërinë e mirë të sistemit bankar për përballimin e goditjeve, por edhe forcimin e rregulativës në periudhën para krizës, gjë që kontribuoi në forcimin e mëtejshëm të aftësisë paguese dhe likuiditetit të bankave vendase. Masat dhe vendimet e marra nga Banka Popullore në përgjigje të pandemisë që synonin frenimin e bankave nga pagesa e dividentëve u dërguan atyre një sinjal të qartë për nevojën për të ndërtuar potencial kapitali të mëtejshëm, i cili shihet përmes forcimit të aftësisë paguese, kryesisht si rezultat i riinvestimit të fitimeve të bankave.

Për shkak të një vlerësimi më të detajuar të rrezikut dhe gatishmërisë së sektorit bankar për t'u përballur me goditjet në kushte specifike të pandemisë, Banka Popullore ka zgjeruar kornizën e testimit të stresit në sektorin bankar. Përveç testit të rregullt makro-stres testit, për herë të parë u krye një stres test individual gjithëpërfshirës dhe i qëndrueshëm për secilën bankë individualisht. Rezultatet e testit të stresit, sipas të dyja qasjeve, treguan se shtresat mbrojtëse të kapitalit, të krijuara më herët nga bankat, ofrojnë mbrojtje adekuate kundër rreziqeve dhe mundësojnë rritje të mëtejshme të huadhënies për amvisëritë dhe sektorin e korporatave.

Sipas përfundimeve të Raportit, sigurimet e pensioneve private të financuara gjatë vitit 2020 vazhdoi të shënoj ritje të mjeteve të akumuluara dhe norma pozitive të të ardhurave, edhe pse të reduktuara ndjeshëm për shkak të pandemisë dhe paqëndrueshmërisë së tregjeve financiare. Sfidat për fondet pensionale në periudhën e ardhshme lidhen me kohëzgjatjen e krizës shëndetësore dhe efektet në tregjet financiare, veçanërisht në kushte e normave të interesit historikisht të ulëta që ndikojnë në të ardhurat nga investimi.

Sa i përket sektorit të sigurimeve, raporti thekson se pandemia u reflektua kryesisht në zvogëlimin e kërkesës për polisa sigurimi, ndërsa rreziqet e humbjeve të investimeve mbetën të kufizuara për shkak të politikave konservatore të investimeve të kompanive të sigurimeve, në instrumente më pak të rrezikshëm dhe likuidë dhe ekspozim të ulët ndaj tregjeve financiare ndërkombëtare. Pavarësisht nga efektet negative, sektori i sigurimeve mbajti një pozicion të qëndrueshëm likuiditeti dhe aftësie paguese dhe shënoi rezultat financiar pozitiv, ku ndihmuan masat e miratuara nga Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve, si një mbikëqyrës dhe rregullator kompetent në përgjigje të krizës. Pandemia mbetet një faktor rreziku për sektorin e sigurimeve edhe në periudhën e ardhshme me një ndikim të mundshëm në shitjen e polisave të sigurimit. Presionet mbi përfitimin janë të mundshme nga normat e ulëta të interesit, gjë që reflekton në të ardhurat nga investimet financiare, dhe gjithashtu sektori është i ekspozuar edhe ndaj rreziqeve nga ndryshimet klimatike.

Institucionet e tjera financiare (shtëpitë e kursimet, kompanitë e lizingut, fondet e investimeve dhe shoqëritë financiare), siç theksohet në Raport, vazhdojnë të kryejnë aktivitete me vëllim të vogël dhe deri më tani kanë një rëndësi shumë të kufizuar si burim rreziku sistemik për stabilitetin financiar.

Në sesion, Këshilli shqyrtoi edhe çështje të tjera brenda kompetencës së tij.