Почитувани гувернери, екселенции,

Почитувани претставници на централните банки,

Дами и господа,

Дозволете ми да ви посакам добредојде на Седмата годишна истражувачка конференција којашто оваа година се одржува во прекрасниот град Охрид. Со оглед на моменталното глобално опкружување, овогодишната конференција насловена „Речиси една деценија по кризата: На патот кон новиот глобален циклус и нормализирање на монетарната политика“ упатува на релативно долгиот период од почетокот на глобалната криза и потребата да се соочиме со новите предизвици. Во овој момент, прашањата коишто треба да си ги поставиме и на коишто треба да се осврнеме за време на Конференцијата би биле: колку е силно и одржливо глобалното закрепнување, кои се причините за намалената инфлација, каква треба да биде динамиката на нормализацијата на монетарната политика, дали банките се поеластични сега, дали сме подобро подготвени да ги спречиме ризиците? Можеби ова се едноставни прашања, но како и во многу други случаи во реалниот живот и во вистинската економска рамка, немаат едноставни одговори.

Сегашното, широко распространето, глобално економско закрепнување се одвива во различни региони во светот и е поврзано со позитивните показатели за економскиот сентимент. Заедно со нормализацијата на монетарната политика, којашто е во тек во економијата на САД, вниманието го привлекува и новиот американски фискален пакет и неговите влијанија врз економијата. Во ЕУ, како што веќе беше јасно објавено, се очекува дека приспособливата монетарна политика, иако со помал обем на откуп на средства, ќе се применува најмалку до септември оваа година, додека промените во каматните стапки ќе се одвиваат дури и подоцна. Сепак, позитивната глобална перспектива сѐ уште е опкружена со различни ризици, вклучувајќи го и исходот од преговорите за Брегзит којшто сѐ уште е непознат, геополитичките ризици и евентуалните протекционистички мерки од страна на американската администрација.

Меѓутоа, покрај стабилното и широко распространето закрепнување, важна карактеристика на глобалното опкружување е генерално ниската инфлација, што не е секогаш во согласност со предвидувањата засновани врз модел и стандардните емпириски наоди. Во овој контекст, израмнувањето на Филипсовата крива врз основа на тековните економски податоци укажува на евентуално менување на стандардната врска помеѓу економскиот циклус и инфлацијата, со што се отвора дискусија за еден од основните емпириски наоди во макроекономијата во академската и централнобанкарската заедница. Намалената инфлација во овој период главно се должи на глобалните фактори, коишто не се исклучиво поврзани со флуктуациите на цените на примарните производи, но и на влијанието на глобализацијата на производството и дигитализацијата на трговијата низ целиот свет, што има влијание и врз конкуренцијата и врз цените во секоја економија. Во услови на пониска инфлација којашто е присутна подолг период, треба да се има предвид евентуална преоцена на временското задоцнување кај влијанието врз инфлацијата, како и мерењето на инфлацијата, изгледите за инфлациските очекувања и нивното евентуално дестабилизирање.

Тековните економски движења и перспективи упатуваат на нов глобален циклус и потреба од постепена нормализација на монетарната политика. Потребен е постепен пристап за да се избегнат т.н. епизоди на „нагла реакција на пазарите“ (англ. taper tantrum), коишто финансиските пазари веќе ги искусија за време на американското монетарно олабавување. Засиленото и јасно информирање на јавноста за монетарната политика треба да придонесе за подготвување на пазарните субјекти за идните промени во монетарната политика и за нивно полесно прифаќање кога ќе се случат.

Нормализацијата на монетарната политика во напредните економии може да има различни влијанија врз економиите во развој и нивната монетарна политика. Евентуалните одливи на капитал ќе бидат зависни пред сѐ од обемот и структурата на финансиските обврски, особено во однос на постоењето на каматочувствителни капитални текови, што не е секогаш случај кај економиите во развој со пониско ниво на финансиска интеграција, каде што повообичаени се директните инвестиции, трговските кредити и капиталните текови кон банкарскиот сектор. Од друга страна, позатегнатите финансиски услови во напредните економии, на среден рок, на крајот би можеле да доведат до пониска надворешна побарувачка кај економиите во развој. Влијанијата врз фискалната политика се посериозни, што подразбира построги услови за надворешно финансирање на буџетот, упатувајќи на потреба за започнување на фискалната консолидација, или за нејзино продолжување во оние економии во развој каде што веќе е започната. Имајќи ги предвид посебните обележја на земјите, нормализацијата на монетарната политика во економиите во развој може да дојде со различно задоцнување.

Говорејќи за македонската економија и земјите од регионот на Западен Балкан, во поглед на соочување со новиот глобален циклус, треба да спомнеме некои силни страни и некои слабости коишто сè уште постојат. Општо земено, во последните неколку години, стабилните и сигурни банкарски системи се дополнително зајакнати со новите капитални барања, како и со поголемите напори во однос на управувањето со нефункционалните кредити и справувањето со нив. Дефицитот на тековната сметка во целиот регион е намален, како резултат на поволното ценовно влијание во согласност со забавувањето на цените на примарните производи и дополнително, во случајот на Македонија, заради придонесот на новите компании со странски капитал што значително ја промени нашата структура на извоз во производи со повисока додадена вредност. Има позитивни резултати во справувањето со невработеноста, како еден од главните проблеми во регионот, при нејзино значително намалување во Македонија, како резултат на отворањето нови работни места, мерките за справување со неформалната економија и активните мерки на пазарот на трудот.

Сепак, земјите од регионот треба и натаму да работат на зајакнување на сопствениот потенцијален раст, продуктивност и конкурентност. Растот на вкупната продуктивност на факторите на производство во многу економии во развој забави за време на кризата, главно како резултат на побавниот раст и технолошкиот напредок во развиените економии. Сепак, економиите во развој мора да ги зголемат своите активности заради поголема ефикасност на сите нивоа на работење, градење институционален капацитет и понатамошно спроведување на структурните реформи коишто заедно треба да ја подобрат вкупната продуктивност на факторите на производство и да ја забрзаат севкупната конвергенција кон напредните економии. Јавниот долг и фискалната консолидација сѐ уште се областите за кои е потребна дополнителна будност кај носителите на политиките во економиите во развој, особено во услови на очекувана промена на финансиски услови во наредниот период.

Речиси една деценија по глобалната криза, на глобално ниво, банките се во многу подобра кондиција. Сепак, реформите и базелските барања треба целосно да се спроведат со цел банките да станат поотпорни. Дигитализацијата е уште еден интересен феномен на животот денес и неизбежен елемент на сегашната глобална околина. „Финтек“ во банкарската индустрија обезбедува нов револуционерен пристап кон понудата на банкарски услуги, како одговор на банките на менливите потреби на нивните клиенти. Со ова се создаваат нови можности, но и ризици за кои регулаторните власти мора да бидат свесни. Затоа, глобализацијата и иновациите во финансискиот сектор бараат продлабочување на меѓународната соработка меѓу властите во различни области на работење.

Оваа конференција е само една од можните форми на меѓународна соработка. Денес ќе се осврнеме на емпириските наоди од научните трудови добиени на нашата покана за трудови за учество на Конференцијата, за различни и многу важни прашања од областа на централното банкарство, а утре ќе имаме панел-дискусии за прашања поврзани со политиките со високи претставници од централните банки и меѓународните институции. Верувам дека сите заедно ќе дадеме придонес со давање одговори на економските прашања коишто ги споменав претходно и ќе размениме искуства коишто ќе ни овозможат подобро да се справиме со идните предизвици.

Ви посакувам интересна конференција, плодна дискусија и пријатен престој во Охрид!

Ви благодарам.