Rritja shtesë e normave të interesit të Bankës Popullore dhe ndarja e mëtejshme e normave të rezervës së detyruar në dobi të kursimit në denarë
Shkup, 16 nëntor 2022
Më 15 nëntor të vitit 2022, u zhvillua mbledhja e rregullt e Komitetit për Politikë Operative Monetare të Bankës Popullore, në të cilën u shqyrtuan të dhënat dhe informacionet e fundit për ekonominë e vendit dhe atë globale dhe zhvillimet më të reja në tregjet financiare ndërkombëtare dhe të vendit në kontekst të politikës monetare.
Në mbledhjen e Komitetit u vendos që norma e interesit e bonove të thesarit të rritet për 0,75 p.p. deri në nivelin prej 4,25%. Oferta e bonove të thesarit në ankandin e rregullt mbetet e pa ndryshuar dhe shënon 10 miliardë denarë. Në përputhje me rritjen e normës bazë të interesit, janë rritur edhe normat e interesit të kredisë brenda natës, depozitave të disponueshëm brenda natës dhe në shtatë ditë, gjithashtu për nga 0,75 p.p. Gjithashtu, në mbledhjen e zhvilluar më 14 nëntor, Këshilli i Bankës Popullore morri vendim për ndyshim të normave të rezervës së detyruar të bankave, për shkak të stimulimit të mëtejshëm të kursimit në valutë vendase. Ndyshimi i këtij instrumenti, i cili është i katërti me radhë këtë vit, përfshin rritje të normës së rezervës së detyruar të bankave për detyrimet në valuta të huaja nga 18% në 19%. Është rritur edhe pjesa e rezervës së detyruar në valutë të huaj të cilën bankat e plotësojnë në euro, nga 75% në 77%, me të cilën forcohet efekti i ndryshimit të këtij instrumenti. Pritet që me këtë masë do të forcohen edhe ndryshimet e nisura në politikën e interesit të bankave dhe se bankat do të ofrojnë norma më të favorshme për të gjitha kategoritë e depozitave në denarë, duke kontribuar në rritje më të fuqishme të kursimit në valutë vendase. Njëkohësisht, me këtë ndryshim do të kontribuohet në menaxhim optimal të likuiditetit.
Me këto ndryshime, Banka Popullore ruan vazhdueshmërinë e shtrëngimit të politikës monetare duke përdorur një grup të gjërë të instrumenteve monetare, e cila filloi që nga fundi i vitit të kaluar, me qëllim të ruajtjes së stabilitetit të kursit valutor dhe stabilitetin e çmimeve në afat të mesëm. Që nga viti i kaluar Banka Popullore përmes iintervenimeve të tregut devizor dhe instrumenteve tjera në mënyrë aktive udhëhiqte me likuiditetin. Nga muaji prill vazhdimisht shënojmë rritje të normës bazë të interesit dhe janë bërë ndryshime shtesë edhe tek depozitat brenda natës dhe të atyre shtatë ditore. Vendosja e tillë monetare është e mbështetur dhe e forcuar me disa ndryshime të intstrumentit të rezervës së detyruar të drejtuara drejt uljes së euroizimit, si dhe masave sistematike, pra me futjen e shtresës mbrojtëse kundërciklike të kapitalit nga 0,5%, me të cilën edhe më shumë do të forcohen mekanizmat mbrojtëse të sistemit bankar.
Ndryshimet në pozicionimin e politikës monetare të Bankës Popullore janë reaksion i presioneve të rritura të çmimeve. Në muajt e fundit u përshpejtua inflacioni, për të cilin rritja e çmimeve të ushqimit ka kontribut më të madh rritës. Këtë e thekson ndikimi i presioneve të çmimeve të importuara nga ushqimet dhe energjisë në inflacionin vendas, mbi të cilin politika monetare nuk ka ndikim të drejtpërdrejtë. Megjithatë, duka i pasur parasysh efektet pëcjellëse dhe rritjen e pritjeve inflacioniste, këto zhvendosje në inflacionin nxisin nevojën e reaksionit monetar. Sa i përket lidhjes së valutës sonë me euron, gjatë vendimmarrjes ndikojnë edhe ndryshimet e politikës monetare të Bankës Qëndrore Europiane.
Lidhur me treguesit e fundit, norma vjetore e inflacionit në tetor arritii 19,8%. Përshpejtimi kryesisht vjen nga rritja e çmimeve të disa produkteve të caktuara ushqimore në tregun vendas. Kështu, inflacioni mesatar vjetor i periudhës janar - tetor 2022 shënon 13,2%, nga të cilat ¾ rrjedhin nga rritja e çmimeve të produkteve ushqimore dhe energjisë. Pavarësisht që faktorët të cilët kontribuojnë në rritjen e inflacionit janë kryesisht presionet e çmimeve të importuara, ato ndikojnë edhe në pritjet inflacioniste. Për këtë kontribuon edhe pasiguria nga dinamika e mëtejshme e çmimeve të produkteve primare në bursat dhe veçanarisht të energjensave, e cila është e theksuar për shkak të ngjarjeve ushtarake në Ukrainë dhe sankcioneve ndaj Rusisë. Prandaj, me rëndësi shumë të madhe janë politikat e brendshme të kujdesshme dhe menaxhimi i kujdesshëm i kërkesës vendase. Sipas arritjeve aktuale dhe vlerësimet e çmimeve importuese, rreziqet e inflacionit janë në rritje.
Në kushtet e presioneve të mëtejshme të moderuara nga kriza energjetike dhe fluksit të këmbimit valutor nga tregu valutor, tregu i brendshëm valutor edhe më tej është stabil. Banka Popullore edhe gjatë muajit tetor intervenon me blerje të valutave të huaja në tregun valutor dhe rezervat devizore nga muaji korrik e këndej shënojnë rritje të vazhdueshme, ndërsa niveli i tyre i plotëson kërkesat për përshtatshmëri sipas standardeve ndërkombëtare. Vlerësimet e pozicionit të jashtëm ekonomik tregojnë për presione më të mëdha nga kriza energjetike ndaj deficitit tregtar, por nga ana tjetër ka arritje më të mira në transfertat private, kështu që rezervat valutore edhe më tej janë në zonën e rehatshme, e cila garanton ruajtjen e stabilitetit të kursit të valutës vendase ndaj euros.
Lidhur me veprimtarinë e ekonomisë vendase, produkti bruto vendor në gjysmën e parë të vitit shënoi rritje të moderuar reale prej 2,6%. Megjithatë, të dhënat me frekuencë të lartë të disponueshme për veprimtarinë ekonomike vendase në tremujorin e tretë tregojnë ngadalësimin e rritjes reale ekonomike, të dukshme nëpërmjet ngadalësimit të konsiderueshëm të rritjes reale vjetore të qarkullimit në tregtinë totale dhe rënies së prodhimtarisë industriale edhe tek punimet e realizuara ndërtimore. Kjo, së bashku me rishikimet në rënie të kërkesës së huaj shkaku i efekteve të konfliktit luftarak në Ukrainë dhe krizës energjetike, tregon për një perspektivë më pak të favorshme dhe rreziqe në rënie për rritjen në periudhën e ardhshme.
Nga aspekti i zhvillimeve të sektorit monetar, sipas të dhënave të fundit, aktiviteti kreditor dhe depozitat vazhdojnë të rriten, me ngadalë tek kreditë, ndërsa më shpejtë tek depozitat dhe pritet që këto tendenca të vazhdojnë edhe në periudhën e ardhshme.
Lidhur me zhvillimet në ekonominë globale dhe të tregjeve ndërkombëtare, treguesit më të ri nga tetori tregojnë për perspektiva më të pafavorshme të rritjes ekonomike në eurozonë, stabilizimin e veprimtarisë ekonomike në SHBA, por njëkohësisht edhe ruajtjen e drejtimit të rritjes së inflacionit. Në rrethana të tilla, bankat qëndrore më me ndikim (BQE dhe FED) i shtrënguan kushtet monetare, nëpërmjet rritjes së normave të tyre referuese për nga 0,75 p.p. Në bursat tregtare të mallrave ndërkombëtare është vërejtur rënie e mëtejshme e çmimit të gazit natyror dhe energjisë elektrike, në kushte të kërkesës së ulur shkaku i motit jashtzakonisht të nxehtë në Europë për këtë periudhë të vitit dhe dinamikë të ngjajshme shënuan edhe çmimet e ushqimit, gjatë uljes së moderuar të mëtejshme të çmimeve të produkteve të caktuara ushqimore, me përjashtim të drithërave. Këto ndryshime në rënie të çmimeve të dollarit amerikan edhe më tej janë pjesërisht të neutralizuar nga vlerësimi i dollarit amerikan.
Në përgjithësi, mjedisi i jashtëm i pafavorshëm dhe rreziqet e theksuara kërkojnë zbatimin e politikave të kujdesshme vendase. Banka Popullore i ndjek me kujdes të dhënat makroekonomike dhe rreziqet. Sikur edhe deri tani, banka qëndrore është e gatshme ti përdor të gjitha instrumentet e nevojshme dhe të ndërmerr masa me të cilat do të kontribuoj në ruajtjen e stabilitetit të kursit valutor, stabilizimin e pritjeve inflacioniste dhe stabilitetin e çmimeve në afat të mesëm.