Shkup, 12 tetor 2022
Norma bazë e interesit u rrit për 0,5 p.p. deri në nivelin prej 3,50%
Më 10 tetor 2022 u mbajt mbledhja e rregullt e Komitetit për Politikë Operative Monetare të Bankës Popullore. Në mbledhje u shqyrtuan të dhënat dhe informacionet e fundit për ekonominë vendase dhe globale dhe zhvillimet e fundit në tregjet financiare.
Në mbledhjen e Komitetit për Politikë Operative Monetare u vendos që norma e interesit të bonove të thesarit të rritet për 0,5 p.p. deri në nivelin prej 3,5%. Oferta e bonove të thesarit në ankandin e rregullt mbetet e pandryshuar dhe shënon 10 miliardë denar. Në mbledhjen u vendos që të rriten edhe normat e interesit të depozitave të disponueshëm brenda natës dhe në shtatë ditë, gjithashtu për 0,5 p.p. Gjatë vendimmarrjes, vëmendje e veçantë iu kushtua lëvizjeve rritëse të inflacionit, i cili në shtator u përshpejtua përsëri, veçanarisht shkaku i komponentës ushqimore dhe energjetike. Gjithashtu, duke marrë parasysh strategjinë monetare të kursit valutor stabil të denarit ndaj euros, ndryshimet në politikën monetare vendase i pasqyrojnë edhe ndryshimet e politikës monetare në Bankën Qendrore Europiane.
Banka Popullore që nga fundi i vitit të kaluar ka filliuar me normalizim gradual të politikës monetare, për shkak të ruajtjes së stabilitetit afatmesëm të çmimeve. Kjo u realizua përmes menaxhimit të përshtatshëm me likuiditetin, si dhe me rritjen graduale të normës bazë të interesit. Vendosja e tillë monetare ishte e mbështetur edhe me masa shtesë, në fakt ndryshime në instrumentin e rezervës së detyreshme për uljen e euroizimit, si dhe me masat sistematike, pra me futjen e shtresës kundërciklike mbrojtëse të kapitalit prej 0,5%, me çka edhe më shumë forcohen mekanizmat mbrojtëse të sistemit bankar. Pritet se me rritjen e normës bazë të interesit, së bashku me ndryshimet e bëra në normat e ndarjes së rezervës së detyrueshme të cilat janë më të favorshme ndaj valutës vendase edhe më tej do të ndikojnë mbi politikën e interesit të bankave dhe do të stimulohet kursimi në denarë.
Të dhënat e fundit tregojnë normë vjetore të inflacionit prej 18,7% në shtator ose inflacion mesatar vjetor në periudhën janar – shtator 2022 prej 12,4%. Inflacioni vendas edhe më tej është i përcaktuar nga faktorët e jashtëm, nga rritja e çmimeve importuese të ushqimit dhe energjensave, përfshirë edhe çmimin e brendhsem të energjisë elektrike dhe termike, të cilat janë nën ndikim të ngjarjeve të tregut global të energjisë. Për këto arsye, rreth 80% e normës vjetore të inflacionit në shtator, pra 75% nga inflacioni në nëntëmujorin e parë të vitit, vjen si pasojë e rritjes së çmimeve të ushqimeve dhe energjisë. Duke parë presionet afatgjate të këtyre çmimeve nën ndikim të faktorëve të paparashikueshëm të jashtëm dhe efekteve të tyre pëcjellëse ndaj çmimeve të produkteve dhe shërbimeve tjera, gjithashtu rriten edhe pritjet inflacioniste të subjekteve ekonomike. Për këtë arsye, është e nevojshme udhëheqja e politikave të kujdesshme vendase për shkak të menaxhimit të kujdesshëm me kërkesën. Edhe pse tek çmimet e ushqimit tash më janë të dukshme përshtatje në rënie te bursat botërore, megjithatë presionet në rritje të çmimeve të energjisë elektrike, e vështirësojnë, përcjelljen e këtyre tendencave te çmimet e ushqimit në tregun vendas. Përveq kësaj, në këtë ndikon edhe pasiguria e dinamikës së ardhshme të çmimeve të produkteve primare në bursa, veçanarisht të energjensave, e cila është e theksuar për shkak të ngjarjeve luftarake në Ukrainë dhe sankcioneve ndaj Rusisë.
Tregu valutor vendas edhe më tej është stabil dhe nga korriku e në vazhdim, rezervat valutore shënojnë rritje të vazhdueshme, të cilat përfshirë edhe shtatorin janë mbi parashikimet. Në kushte të presioneve pak më të moderuara nga kriza energjetike dhe hyrjet e valutave në treguën e këmbimit i cili është ndjeshëm më i lartë se pritjet, si dhe likuiditetit solid valutor i bankave, Banka Popullore edhe më tej bën blerjen e valutave dhe forcon rezervat valutore. Rezervat valutore janë në zonën e sigurtë dhe niveli i tyre i plotëson kërkesat për përshtatshmëri në pajtim me standardet ndërkombëtare.
Lidhur me aktivitetin në ekonominë e vendit, në tremujorëshin e dytë të vitit 2022 u realizua rritje reale e prodhimit të brendshem bruto prej 2,8% në bazë vjetore, aq sa ishte edhe pritja e normës së rritjes sipas parashikimeve të fundit të Bankës Popullore. Në përgjihësi për gjysmëvjetorin e parë, pritjet janë më të mira se parashikimet e Bankës Popullore. Megjithatë, të dhënat e disponueshme me frekuencë të lartë mbi aktivitetin e brendshëm ekonomik në tremujorin e tretë tregojnë për një ngadalësim të rritjes reale ekonomike, që së bashku me shqyrtimet në rënie të kërkesës së huaj shkaku efekteve nga konflikti luftarak në Ukrainë dhe krizës së zgjëruar energjetike, i theksojnë rreziqet negative për rritjen në periudhën e ardhshme.
Nga aspekti i lëvizjeve në sektorin monetar, sipas të dhënave të fundit, aktiviteti kreditor vazhdon të shënojë rritje solide dhe është pak mbi parashikimet tona, me përshpejtim më të dukshëm të rritjes së depozitave totale, por më i moderuar nga pritjet.
Në shtator, bankat më të mëdha qëndrore vazhduan me rritje të konsiderueshme të normave referuese të interesit, me korigjime në rritje të rrugës së inflacionit në nivel global. Në rrethana të tilla, çmimet e detyruesëve shtetëror në SHBA dhe në eurozonë vazhdojnë të ulen, në fakt rendimetet e tyre shënuan rritje. Njëkohësisht, vlera e dollarit amerikan ndaj euros përforcohet edhe më tej, në pajtim me kërkesën në rritje për dollarin amerikan, si edhe gjatë pritjeve realtivisht të favorshme për ekonominë amerikane. Gjatë muajit, çmimet e shumicës së energjensave dhe ushqimeve në bursat botërore shënuan rënie.
Në përgjithësi, mjedisi jo i favorshëm i jashtëm sjell rreziqe të theksuara dhe kërkon zbatimin e politikave të kujdesshme të brendshme. Tensionet gjeopolitike ndikojnë në mënyrë të pafavorshme edhe mbi çmimet edhe mbi aktivitetin gjeopolitik në korniza globale dhe janë burim kryesor për krizën aktuale energjetike në Europë. Pasiguria nga këto ngjarje vazhdon të jetë rreziku kryesor për të gjithë kontekstin makroekonomik. Banka Popullore me kujdes ndjek të dhënat makroekonomike dhe rreziqet dhe si deri më tani do vazhdojë të ndërmarrë masa të nevojshme, duke i shfrytëzuar të gjitha instrumentet e disponueshme, me qëllim të ruajtjes së stabilitetit të kursit të këmbimit dhe stabilitetin afatmesëm të çmimeve.