Мерки насочени кон кредитокорисниците

Макропрудентни мерки за квалитетот на кредитната побарувачка

Мерките насочени кон кредитокорисниците се посебен вид макропрудентни мерки што имаат за цел да ја зајакнат отпорноста и на кредиторисниците, и на банките на негативни економски и финансиски шокови. Со ваквите мерки вообичаено се придонесува за ублажување на ризиците од презадолженост на домаќинствата и тие најчесто се користат за регулирање на делот од пазарот што се однесува на станбеното кредитирање. Со нив се воведува определен минимум обврски на банките околу пропустливоста на кредитните барања зависно од избраните карактеристики на клиентите, односно се поставува определен регулаторен максимум на избраните кредитни стандарди поврзани со самите кредитокорисници. Мерките најчесто се однесуваат на максималниот обем на должничкиот товар на клиентите, и тоа во сооднос со нивните редовни приходи и/или во сооднос со вредноста на обезбедувањето коешто можат да го понудат за кредитите. На тој начин, со овие мерки се делува превентивно, односно се намалува можноста за презадолженост на одделните физички лица клиенти на банките, со што и веројатноста за остварување на кредитниот ризик во портфолијата на банките се намалува. Покрај тоа, при евентуална неможност на клиентите да ги отплаќаат своите обврски, банките се осигуруваат дека воспоставеното обезбедување за одобрените кредити ќе биде доволен и квалитетен извор на секундарна наплата, што, пак, ќе ги минимизира и загубите на банките. На 1 јули 2023 година започна да се применува Одлуката за макропрудентните инструменти за квалитетот на кредитната побарувачка од физичките лица со која се воведоа следниве макропрудентни инструменти, односно показатели: ЛТВ, ТДТИ и ДСТИ. „Показателот ЛТВ“ (англ. Loan To Value) го претставува соодносот помеѓу износот на кредитната изложеност кон физичкото лице и вредноста на недвижноста над која е воспоставен залог заради обезбедување на таа кредитна изложеност. „Показателот ДСТИ“ (англ. Debt Service To Income) ја претставува способноста на физичкото лице за отплата на обврските, а се утврдува како сооднос помеѓу износот на вкупните обврски на физичкото лице врз основа на кредитни изложености на сите банки и штедилници кон тоа лице и на вкупните обврски на лицето кон други финансиски институции на месечна основа и вкупните приходи на тоа физичко лице, на месечна основа. „Показателот ТДТИ“ (англ. Debt to income) се утврдува како сооднос меѓу износот на вкупните обврски на физичкото лице врз основа на кредитните изложености на сите банки и штедилници кон тоа лице и на вкупните обврски на лицето кон други финансиски институции и вкупните приходи коишто лицето ги остварува на годишно ниво. Се пропиша и ограничување на висината на овие показатели. Така, показателот ДСТИ не смее да надмине 55% при одобрување на кредит во денари односно 50% при одобрување кредит во девизи или со девизна клазула. Во тековните услови на висока инфлација и раст на каматните стапки, целта на оваа мерка е да влијае кон намалување на системскиот ризик што би произлегол од евентуална презадолженост на секторот „домаќинства“. Исто така, диференцирањето на максималната висина на овој показател според валутата на кредитот, е во линија со стратегиските определби на Народната банка за денаризација и придонесува за деевроизација на билансите на банките. Заради поголема ефективност на мерката, се ограничува и максималната рочност на станбените кредити на 30 години, додека рочноста на хипотекарните кредити за друга намена се ограничува на 20 години. Исто така, доколку кредитот на физичкото лице е обезбеден со недвижност, се ограничува соодносот помеѓу износот на кредит и вредноста на заложената недвижност („показател ЛТВ“) на 85%, со што се опфаќаат ризиците поврзани со динамиката на цените на недвижностите, станбеното кредитирање, начинот на вреднување на обезбедувањето и сл.